Uyku Hastalıkları Merkezleri
- Bu merkezler, tüm uyku hastalıklarının tanı ve tedavisinin yapıldığı yerlerdir.
- Yönetimi Uyku Hastalıkları konusunda eğitimli doktor ya da doktorlar tarafından yapılır.
- Merkez, uyku hastalıkları merkezi olarak, ayrı bir unite olarak tanımlanmalıdır.
Medikal Direktör
- Tıp doktoru olmak zorundadır
- Uyku bozuklukları alanında eğitimli olmak zorundadır.
- Uyku Bozuklukları ile ilgili sertifika ve kurs programlarına katılmış olmalıdır.
- Kredilendirilmiş uyku bozuklukları merkezlerinde tanımlanan sürelerde çalışmış olmalıdır.
Diğer Personel
Uyku Teknisyeni:
- Polisomnografi kalibrasyonu ve kullanmasını bilmelidir.
- Kayıt sırasında ortaya çıkan acil durumlarda, sorunu giderecek düzenlemeleri yapabilmeli ve kaydedebilmelidir.
- Kaydın elle (manuel) değerlendirmesini (skorlamasını) yapabilmelidir.
- Uyku Teknisyeni eğitimi, belirlenen merkezlerde, belli süre ile çalışmayı kapsar
Uyku Laboratuvarı Standartları
Odalar;
- Odalar 10-12 metrekare boyutlarında olmalıdır.
- Uyku hastalıkları merkezinde en az iki oda bulunmalıdır.
- Polisomnografi yatağı aşağıda tanımlanan kriterleri mutlaka karşılamalı:
- Her yatak odasında sadece bir PSG yatağı olmalı,
- PSG yatağı olarak onaylanmış yataklar, polisomnografik kayıt sırasında kaydedilmek istenen tüm biyosinyallerin alınmasına olanak sağlamalı.
- Yatak odaları uyku alanında profesyonel tanı ve tedavinin yapılacağı, gece ve gündüz yapılmak istenen tüm çalışmalar ve gündüz uykululuk değerlendirilmesinin yapılmasını olanaklı kılacak teknik donanıma sahip olmalıdır.
- Odalar, özellikle ses ve ışığa karşı olmak üzere, bina içi ve dışı uyaranlar açısından yalıtılmış olmalıdır.
- Isı ve Havalandırma için uygun donanıma sahip olmalıdır.
- Multiple sleep latency test(MSLT), gibi gündüz yapılacak değerlendirmeleri olanaklı kılacak kadar uygun karartmaya olanak sağlamalıdır.
- Odalarda ya da laboratuvarda lavabo, banyo, tuvalet bulunmalı.
- Temel ihtiyaçlar hastanın evini aratmayacak konforda olmalıdır.
- İki yollu ses bağlantısı, düşük ışık ya da infrared ile çalışan kayıt ekipmanı ve video cıhazı bulunmalı, bunlar kontrol odası ile bağlantılı olmalıdır.
- Engellilerin de tetkik edilebilmesine olanak sağlamalıdır.
Kumanda Odası:
- Odalarla aynı katta olmalıdır.
- Laboratuvarın merkezi yerinde olup, tüm odalara eşit mesafede olmalıdır.
- Odalarla devamlı ses bağlantısı olmalıdır,
- Donanımı,teknisyene aynı anda tüm odaları monitörize edebilme olanağını sağlamalıdır.
- Kumanda odası yeterince geniş olmalı,
- Teknisyen için uygun uygun izleme olanak sağlamalıdır ve uygun konforu içermelidir.
Laboratuvar El kitabı;
- Merkez de yapılan işleri ve uygulamaları tanımlayan yazılı el kitabının bulunması gerekir.
- Bu el kitabı günlük yapılacak işleri gün be gün tanımlamalıdır.
- Teknisyenin baş vurduğunda yararlanacağı tüm bilgileri(acil durum, kayıt, başvurulacak kişiler v.b.) kapsamalıdır.
- Yapılan testlerin (PSG,CPAP titrasyonu, MSLT,Epilepsi takibi v.b.) detaylarını göstermelidir.
- Hasta kabulu sırasında yapılması gerekenleri içermelidir.
- Merkez aynı zamanda ulusal uyku derneği kılavuzunıda izlemekle sorumludur.
Ekipman;
- Her oda, en az 16 kanal (6 tanesi EEG, EOG, 3 EMG) içeren bir polisomnografa bağlı olmalıdır.
- Polisomnografi cihazı, AC kanalları yanısıra DC kanallarda da kayıt yapacak donanıma sahip olmalıdır.
- Solunum kanalları,oksimetre,EKG,Bacak EMG,Vücut pozisyonu,mikrofon olmalıdır.
- Polisomnografi cihazında alınan kayıtların (tüm gece) 30 yada 60 saniyelik epoklar şeklinde gösterebilir olması gerekir.
Standart Uyku Polisomnografisi için Minimum Montage
- 6 EEG (e.g. F4-M1,C4-M1,O2-M1 or F3-M2, C3-M2, O2-M2)
- 2 EOG
- 3 mentalis/submentalis EMG
- SaO2
- Horlama sinyali
- Vücut Pozisyon Sensörü
- Nazal Basınç /akım sinyali (tek başına termistor kullanılmıyor, beraberinde nazal kanülde kullanılıyor.)
- Solunum Çabası için Validite edilmiş Metod
- 2 EMG, tibialis anteriyor
- EKG, tek kanal
- Video görüntüleme ve eş zamanlı kayıt
Polisomnografi
- EEG, EOG, EMG (Submental)
- Oro-Nazal Hava Akımı (Airflow)
- Torako-Abdominal Hareketler
- Oksimetre
- EKG
- EMG (Tibial)
- Vücut Pozisyonu
- Trakeal mikrofon
Kayıt İşlemleri;
- Uyku merkezi ya da laboratuvarında kayıt işlemleri, medikal direktörün sorumluluğu altında uyku teknisyenleri tarafından yapılır.
- Uyku laboratuarı için, sağlık alanında eğitimi de olan, en az iki uyku teknisyeni bulundurmalı, bir teknisyen en çok iki hastadan sorumlu olmalıdır.
- Uyku Laboratuvarı Örgütlenmesi ve Yönetimi
- Uyku laboratuvarlarında, çalışmalar gece ve gündüz kesintisiz yürütülecek şekilde planlanmalıdır.
- Gece ve gündüz teknisyenleri arasında vardiyalar devamlılık içinde yürütülecek şekilde planlanmalıdır.
Tanısal Testler
- SDC de Rutin olarak uygulanan ek tanısal testler aşağıdaki gibi sıralanır.
- Fizik Muayene
- Klinik Araştırmalar(laboratuar analizleri, radiyoloji, solunum fonksiyon testleri v.b.)
- MSLT,
- MWT
- Uyku Günlüğü
- Uyku Anketleri [e.g. Pittsburg Sleep Quality Index(PSQI), Epworth Sleepiness Scale (ESS), Stanford Sleepiness Scale (SSS), etc.]
- Psikolojik ve Kişilik Testleri Anketleri (e.g. MMPI, etc.)
- Nöröfizyolojik Değerlendirme (vigilans, psikometrik ve kognitif Testler.)
- Diğerleri
Polisomnografide hangi parametreler kaydedilmelidir ?
Uykuya ait parametreler
- EEG
- EOG
- EMG
- EKG
EEG -Önerilen
- F4-M1
- C4-M1
- O2-M1
F3, C3, O1 ve M2 derivasyonları yedek olarak yerleştirilmeli ve gerekirse aşağıdaki şekilde kayıt alınmalı
- F3-M2
- C3-M2
- O2-M2
EOG - Önerilen
- E1-M2 (E1; sol dış kantusun 1 cm altı)
- E2-M2 (E2; sağ dış kantusun 1 cm üstü)
Uyku Fazları
- W: ‘’Wakefullness’’
- N1: ‘’NREM 1’’
- N2: ‘’NREM 2’’
- N3: ‘’NREM 3’’ (NREM3 ve 4 birleştirildi)
- R : ‘’REM’’
- 30 sn epok
Tek epokta birden fazla uyku dönemine ait özellik var ise, epoğun en çoğuna hakim olana göre skorlanır.
Polisomnografide hangi parametreler kaydedilmelidir ?
Solunuma ait parametreler;
- Oro-nazal hava akımı
- Torasik ve abdominal solunum hareketleri
- Oksijen saturasyonu
- Solunum sesleri
- Karbondioksit ölçümü
- Intratorasik efor
Uyku Laboratuvarı Standartları
Polisomnografide hangi parametreler kaydedilmelidir ?
- Diğer parametreler
- Pozisyon
- Ekstremite hareketleri (EMG)
- Penil tümesans (NPT)
- Vücut ısısı
- Ösofageal pH
Polisomnografik kayıtların değerlendirilmesi
- Uykuya ait parametreler
- Uyku latensi
- Uyku fazlarının süresi
- Uyku fazlarının yüzdeleri
- Toplam uyku süresi
- Uyku etkinlik ve devamlılık endeksleri
- Davranışsal ve biyoelektrik uyanıklık sayısı
- Solunuma ait parametreler
- Apne ve/veya hipopne indeksi
- Solunum eforu indeksi
- Anormal solunum olayı indeksi
- Anormal solunum olaylarının süresi
- Minimum 02 değeri
- EKG değişiklikleri
- Maksimum intratorasik basınç
- Uyku ve Solunum parametreleri korelasyonu
- Uyku fazları ile solunum olaylarının ilişkisi
- Vücut pozisyonu ile solunum olaylarının ilişkisi
- Görsel
- Manuel(Elle)
- Otomatik analiz ile yapılır.
Kaynak
Uyku Laboratuarının Örgütlenmesi ve Yönetimi - Doç. Dr. Sadık Ardıç